Կենսաբանություն

                                                               Կենսոլորտ

Երկիր վրա գոյություն ունեցող բոլոր օրգանիզմները և այն միջավայրը, որտեղնրանք ապրում են կազմում է երկրի կենսոլորտը: Այսինքն կենսոլորտը երկրիարտաքին թաղանթն է պատված կենդանի օրգանիզմներով:  Աշխարհագրականթաղանթում կենսոլորտը տարածվում է քարոլորտի վերին շերտում (մինչև 4-5 կմ),մթնոլորտում մինչև օզոնի շետը (25-30կմ) և ջրոլորտում ամբողջությամբ:

Կենդանի օրգանիզմները միանգամից չեն առաջացելերկրագնդի վրա: Դրանք առաջացել են միլիարդավորտարիների ընթացքում, աստիճանական զարգացմանճանապարհով: Սկզբում առաջացել են պարզագույնօրգանիզմները՝ մանրէները, ապա ստորակարգբույսերը՝ բակտերիաներն ու ջրիմուռները, հետո՝բարջրակարգ բույսերը, ապա կենդանիներ:Կենսոլորտի առաջացման և զարգացման հարցերըգիտության մեջ դեռևս լիովին չբացահայտվածհարցերից է: Գոյություն ունեն մի կյանքի առաջացման վերաբերյալ մի շարքենթադրություններ՝ վարկածներ, որոնցից մեկի համաձայն՝ կյանքը ծագել էօվկիանոսում՝ աբիոտիկ տարրերի սինթեզի գործընթացում:

Ներկայումս երկիրը բնակեցված է հսկայական քանակությամբ բազմատեսակբույսերով ու կենդանիներով: Գիտնականները պարզել են, որ Երկրի վրագոյություն ունեն մոտ 1,3 մլն կենդանատեսակ և մոտ 0,4 մլն բուսատեսակ: Ընդորում՝ ցամաքում է գտնվում բույսերի ու կենդանիների 92-93 %-ը: Ցամաքումբույսերը կազմում են կենսազանգվածի 99%-ը, իսկ Համաշխարհային օվկիանոսումգերակշռում է կենդանիների կենսազանգվածը: 

Միմյանց և շրջապատի հետ փոխկապակցված լինելուշնորհիվ օրգանիզմները կարողանում են զարգանալու պահպանել իրենց գոյությունը: Օրինակ՝ բույսերըանօրգանական նյութերից օրգանական նյութերստեղծելու ընթացքում արտադրում են նաև թթվածին:Նրանց անհրաժեշտ են ջուր, սննդանյութեր,ածխաթթու գազ, լույս և ջերմություն: Կենդանիներնսնվում եմ բույսերով(բուսակերներ) կամ միմյանցով (գիշատիչներ): Բույսերի ուկենդանիների մնացորդներից կուտակվող օրգանական նյութերի մեծ զանգվածըվաղուց մի քանի մետրանոց շերտով կծածկեր Երկիրը, և կյանքի հետագազարգացման համար պայմաններ չէին լինի, եթե չլինեին մանրէները: Նրանք այդմնացորդները քայքայում են, վերամշակում և նորից պիտանելի դարձնում բույսերիօգտագործման համար:

Կենդանի օրգանիզմների ներգործությունըաշխարհագրական թաղանթի վրա: Օրգանիզմների փոխազդեցությունը մթնոլորտի վրա տեղի է ունենում գազփոխանակության ճանապարհով: Բույսերը կատարում են լուսասինթեզ՝ ստեղծելով օրգանական նյութեր: Այդ ընթացքում բույսերը օդից կլանում են ածխաթթու գազ և արտազատում թթվածին:

Անմիջական ու սերտ կապ կա օրգանիզմների ու ջրոլորտի միջև: Օրգանիզմների ազդեցությունն առանձնապես մեծ է Համաշխարհային օվկիանոսի վրա: Ապրելով այդ ջրերում, ջրում ապրող օրգանիզմները ներշնչում են ջրերի թթվածինը, ջրի մեջ արտաշնչելով ածխաթթու գազ: Ծովերում ապրող օրգանիզմները ջրից վերցնում են նաև քիմիական նյութեր, զանազան աղեր և դրանցով ոչ միայն սնվում են, այլև կառուցում են իրենց կմախքներն ու խեցիները: Օրգանիզմները ջրոլորտի վրա ներգործում են նաև բույսրի և կենդանիների մահցումից առաջացած նստվածքների միջոցով: Դրանց կուտակումից ջրերի հատակում գոյանում են օրգանական նստվածքներում: Որոշ տեսակի մանրէներ ապրելով ջրային խոր ավազաններում, կարող են փոխել ջրի քիմիական հատկանիշները:

Խորը և բազմակողմանի է օրգանիզմների ազդեցությունը քարոլորտի վրա: Այդ ներգործությունն առանձնապես մեծ է քարոլորտի վրա: Այդ ներգործությունն առանձնապես մեծ է քարոլորտի վերին շերտը կազմող երկրակեղևի վրա: Երկրակեղևի տարբեր խորություններում օրգանիզմների մնացորդներից առաջանում են մի շարք օրգանական նստվածքային ապարներ՝ նավթ, բնական գազ, ածուխ և այլն: Հսկայական է նաև օրգանիզմների դերը հողառաջացման պրոցեսում: