Հասարակագիտություն

Արտահերթ խորհրդարական ընտրություններ

Դեկտեմբերի 9-ին ՀՀ-ում տեղի ունեցան Արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, որի արդյունքում՝ ի ուրախություն մեզ, առաջատար տեղ զբաղեցրեց Իմ քայլը դաշինքը։ Բոլորս էլ արդեն գիտենք, որ ընտրություններին ներկայացվեցին 11 քաղաքական ուժ, որոնցից 9-Կուսակցություններ էին, իսկ  2-ը՝ Դաշինք։ Նախքան ընտրությունները, դեկտեմբերի 5-ին մենք՝ ավագ դպրոցի 11-րդ դասարանի սովորողներով, մեզ դասավանդող ուսուցչի հետ քննարկեցինք նախապես մեր կողմից ուսումնասիրված բոլոր քաղաքական ուժերի ներկայացրած ծրագրերը՝ ուշադրություն դարձնելով հատկապես կրթական համակարգի վերաբերյալ նրանց կողմից առաջադրված ու ներկայացված նախընտրական ծրագրերին։ Պիտի նշեմ, որ բոլորն էլ յուրովի շատ վառ ու լուսավոր մտքեր էին ներկայացրել կրթական համակարգում իրենց առաջարկած բարեփոխումներով։ Ես շատ հպարտ և ուրախ եմ, որ բոլորն էլ սրտացավ են վերաբերվում մեր կրթական ոլորտին և ցանկանում են ունենալ կիրթ, խելացի ու տեղեկացված սերունդ, միևնույն ժամանակ շատ ուրախ եմ, որ այժմ իրոք արդեն կամաց-կամաց կիրականացվեն բարեփոխումներ մեր կրթական համակարգում։ Պարզապես պետք է գիտակցել, որ միանգամից ոչինչ հնարավոր չէ, այդ ամենի համար ժամանակ է հարկավոր, որի համար կարծում եմ պատասխանատու է մեզանից յուրաքանչյուրը։

Դեկտեմբերի 10-­ը Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրն է

1948թ.-ի այս օրը` դեկտեմբերի 10-ը, ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ընդունեց Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը: 1950թ.-ին Գլխավոր ասամբլեայի առաջարկով տարբեր պետություններ և կազմակերպություններ, իսկ այսօր նաև ամբողջ աշխարհը դեկտեմբերի 10-ը նշում է որպես Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային օր: Հռչակագիրը թարգմանվել է ավելի քան 360 լեզվով: Ըստ որում ՝ աշխարհում որևէ այլ փասթաթուղթ չի թարգմանվել այսքան շատ լեզուներով: Նշենք, որ «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքն ընդունվել է 2003թ.-ի հոկտեմբերի 21-ին:

Այս առթիվ ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը ուղերձ է հղել.

«Ողջ աշխարհում դեկտեմբերի 10-­ը նշվում է՝ որպես Մարդու իրավունքների միջազգային օր: Այդ օրվա նշանավորումը կապվում է Միավորված ազգերի կազմակերպության կողմից Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրն ընդունելու հետ։

Այդ պահից ի վեր քաղաքակիրթ աշխարհը նորովի արժևորվեց մարդուն, նրա իրավունքներն ու ազատությունները: Այդ արժեքներն են, որ պետք է ընկած լինեն նաև ժամանակից հասարակությունների հիմքում՝ չճանաչելով քաղաքական, աշխարհագրական, ազգային կամ որևէ այլ սահման:

Անշրջելի է Հայաստանում մարդու իրավունքների խթանումն ու հետագա զարգացումը: Մեզանից յուրաքանչյուրն իր վրա պետք է զգա այդ զարգացման վերջնական արդյունքը: Իրավունքը պետք է լինի ոչ թե պատրանքային, այլ՝ իրական կյանքում սպառիչ իրացվող արժեք: Սա է, որ պետք է ամենօրյա սրտացավ աշխատանքով ապահովեն պետական բոլոր մարմիններն անխտիր:

Յուրաքանչյուր պաշտոնատար անձ պետք է միշտ հիշի, որ մարդը բարձրագույն արժեք է: Սա է, որ պետք է կազմի պետական ցանկացած ծառայողի աշխատանքի առանցքը: Մեր երկրի Սահմաանդրությունն արդեն ապահովել է պետության այդ հիմնարար պարտականության բոլոր հիմքերը:

Այս հիմնարար խնդիրը կյանքի կոչելու հարցում իր պատասխանատու դերն ունի նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանը: Այդ դերն, իհարկե, բարդ է ու լի մարտահրավերներով, բայց դրանով հանդերձ՝ պետք է անընդհատ աշխատանքով նպաստել մեր երկրում իրավունքների և ազատությունների հիմնարար երաշխավորմանն ու պաշտպանությանը, մարդու նկատմամբ բացարձակ հարգանքի ապահովմանը:

Այդ աշխատանքն, իհարկե, չի կարող ցանկալի արդյունք ունենալ առանց քաղաքացիական հասարակության ակտիվ մասնակցության և լրատվության միջոցների աջակցության: Միայն բոլորիս համատեղ ջանքերով ու հանրային բարձր պահանջի շնորհիվ կարող ենք ապահովել բարձր պատասխանատվություն ունեցող պետական համակարգ և հետևաբար՝ իրավունքների ողջ ծավալով իրականում օժտված քաղաքացիներ:

Շնորհավորում եմ բոլորիս Մարդու իրավունքների միջազգային օրվա կապակցությամբ»։

Մաթեմատիկա

Մաթեմտիկան մեր առորիայում
Մեր առորիայում մաթեմատիկան շատ մեծ դեր է խաղում, իմ կարծիքով մաթեմատիկա կա ամեն ինչի մեջ:Օրինակ գնումներ կատարելուց մեծ մասամբ դու պետք է հաշվարկես թե մոտավոր ինչքան կլինի բոլոր ապրանքների գինը, կամ ասենք խոհանոցում ինչ որ բան պատրաստելիս դու պետք է իմանաս ինչից որքան ավելացնել, դա էլ է մաթեմատիկա:Քո օրը պլանավորելու ժամանկ դու պետք է կարողանաս կողմնորոշվել ժամանակում: Սրա համար էլ դու պետք է գոնե միքիչ հասկանաս մաթեմատիկայում:

Ecology

https://www.slideshare.net/ERIKNALBANDYAN/ecology-126330471

Սևանա լճի հիմնախնդիրը

Սևանն  աշխարհի  քաղցրահամ ջրի պաշար ունեցող երկրորդ բարձրադիր լիճն է(1897 մետր)՝ Տիտիկակայից հետո (Հվ. Ամերիկա, 3819 մետր):  Իր մեծությամբՀայկական լեռնաշխարհում երրորդ , Կովկասում՝  ամենամեծ լիճն է: Հանդիսանում էՀայաստանի Հանրապետության ամենամեծ ջրային ավազանը: Լիճը նախկինումկոչվել է նաև Գեղամա ծով, Գեղարքունյաց ծով: 1981թ.-ից ի վեր ավարտվեց ևշահագործման հանձնվեց տարեկան 250 մլն մ³ հզորությամբ Արփա-Սևանջրատարը:

Արփա-Սևանի ջրերի մատակարարման արդյունքում 1981-1990 թթ. լճի մակարդակնավելացավ 0,9 մետրով: Սակայն 1990-ականների ջրի մակարդակը իջավ 1,5 մետրով: 2003թ. Սևանին «օգնեց» տարեկան 165 մլն մ³ հզորությամբ Որոտան-Արփա ջրուղին:Դրանից հետո նախատեսվում էր, որ լճի մակարդակը յուրաքանչյուր տարի պետք էավելանա 12 սմ-ով: Սակայն 2001-ից ի վեր Սևանա լճի մակարդակն ավելացել էչնախատեսված չափով` 3,81մետրով, այն դեպքում, երբ այդ ցուցանիշը պետք է լիներ2,7 մետր:

Ի դեպ, ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից առաջարկվող և այսօր դեռքննարկման փուլում գտնվող «2013-2022թթ Սևանա լճի շրջակայքում նորանտառաշերտի հիմնման ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարությանորոշման նախագծում նշվում է, որ ջրերի մակարդակի «մինչև 1903,5 բարձրացմանդեպքում շուրջ 4000 հեկտար անտառներ կհայտնվեն ջրի տակ, որի հետևանքովկառաջանան այնպիսի էկոլոգիական հիմնախնդիրներ, որոնք լուծելու համարկպահանջվի մի քանի փուլերից բաղկացած երկարամյա գործընթաց»:ՀամաձայնՋրային պաշարների պետական կոմիտեի աշխատակիցների հրապարակածտվյալների՝ ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում Արփայից Սևան է լցվել 62 մլնմ³ ջուր:

Մինչև լճի մակարդակի իջեցումը կար Սևանա կղզին, որն այժմ վեր է ածվելթերակղզու: Նրա վրա է գտնվում միջնադարյան վանքը: Սևանա լիճը ունիտեկտոնահրաբխային ծագում: Ներկայումս Սևանա լիճ են թափվում 28 գետ ևգետակ, որոնցից խոշորներն են Մասրիկը, Արգիճին, Ձկնաձորը, Գավառագետը,Գեղարքունիջուրը, Ճակքարը և այլն,  լճից դուրս է գալիս ընդամենը մեկ գետ՝Հրազդանը:

Սեւանա լիճը համարվում է ՀՀ-ի եւ ողջ Կովկասի  35 միլիարդ խմ քաղցրահամ ջրիշտեմարանը: Սակայն այսօր Սեւանա լճի ջուրը մաքուր չէ, դրան խոչընդոտում են միշարք հանգամանքներ` Սեւանի ավազանում հանքարդյունաբերականգործունեության ծավալումը, լճի մակարդակի անընդհատ տատանումները, ձկանարդյունաբերական պաշարների ոչնչացումը, ափամերձ անտառների ջրի տակմնալը, լճի հարեւանությամբ գտնվող քաղաքների, ինչպես նաեւ լճափերինկառուցված օբյեկտների կոյուղաջրերի լճի մեջ թափվելը: Այս ամենն ուղեկցվում է լճիճահճացմամբ:

Սեւանա լճի ճահճացման պատճառները

1930–ական թվականներից սկսած` Սեւանա լճի ջրի անխնա օգտագործման արդյունքում(էներգիայի արտադրություն եւ ոռոգում) խախտվեց Սեւանա լճի էկոլոգիականհավասարակշռությունը: Լճի մակարդակը 1933–2000թթ. արդյունաբերական շահագործմանհետեւանքով իջավ 19.6 մետրով, իսկ ծավալը նախկին 58.5 մլրդ խմ-ից կրճատվեց մինչեւ 32.5մլրդ խմ: (Տեղեկությունը վերցված է «Սեւանա լճի էկոհամակարգի վերականգնման,պահպանման, վերարտադրման եւ օգտագործման միջոցառումների տարեկան եւ համալիրծրագիրը հաստատելու մասին» օրենքի նախաբանից): Ջրի օգտագործված 26.0 մլրդ խմ-ի 65տոկոսը ծախսվել է էներգիայի արտադրության, իսկ 35 տոկոսը` ոռոգման նպատակներով: Լճիհատակից ազատվել է 25 հազ. հա տարածք:     ՀՀ ԳԱԱ Հիդրոէկոլոգիայի եւ ձկնաբանությանինստիտուտի գիտական հետազոտությունները բացահայտել են, որ լճի ճահճացմանհիմնական պատճառներից է լճի մակարդակի անկումը: Լճի ծերացման (ճահճացման)դանդաղեցման գործընթացում պաշտպանիչ դեր ունի լճի հատակի մոտ գտնվող 4Cհաստատուն ջերմաստիճան ունեցող ջրային շերտը: Այն թույլ չի տալիս, որ հատակի տիղմըխառնվի լճին: Եթե լճի ծավալը քչանում է, կրճատվում է նաեւ այդ պաշտպանիչ շերտը, ինչիհետեւանքով լիճը սկսում է ճահճանալ: Ջրի մակարդակի բարձրացման միջոցով հնարավոր էվերականգնել այդ շերտը:

Մեծ Սեւանում շերտը լիովին բացակայում է, Փոքր Սեւանում այն կա աննշան չափով, սակայնճահճացման երեւույթներն արդեն տարածվում են նաեւ Փոքր Սեւանի վրա. ջուրը կանաչում էեւ ծաղկում ջրիմուռներով:

Մասնագետները հաշվարկել են, որ Սեւանա լճի էկոհամակարգի կայունացման միակնախապայմանը լճի ծավալի մեծացումն է եւ ջրի մակարդակի բարձրացումը մինչեւ Բալթյանծովի մակերեւույթի (բ.մ.ծ.)1903.5մ նիշը: Այս նիշին գումարվում է նաեւ ալիքի առավելագույնբարձրության չափը` 1.5 մ (1903.5 +1.5 =1905.0): 1905.0մ-ն այն նիշն է ցամաքի վրա, որից դեպիջուրը տանող տարածքը պետք է լինի ազատ` ջրի տակ անցնելու համար: Այս պահանջըսահմանված է «Սեւանա լճի էկոհամակարգի վերականգնման, պահպանման, վերարտադրմանեւ օգտագործման միջոցառումների տարեկան եւ համալիր ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀօրենքում: ՀՀ բնապահպանության նախարարության «Հայաստանիհիդրոօթերեւութաբանության եւ մոնիտորինգի պետական ծառայություն» ՊՈԱԿ-իտվյալներով` Սեւանա լճի մակարդակը եղել է բ.ծ.մ 1898.89մ: Ներկայումս լճի մակարդակը1900,49մ է: Ճիշտ է, ուրախալի է, որ Սեւանը բարձրանում է: Սակայն դրան լավագույնսպատրաստված չէին լճի ափերը: Ջրի մակարդակի բարձրացման հետեւանքով մոտ 3500 հաանտառներ կհայտնվեն ջրի տակ: Դեռեւս 2009թ. պետք է մաքրվեր 600 հա անտառ: Սակայն լճիմակարդակը սպասվածից ավելի արագ էր բարձրանում, իսկ ՀՀ բնապահպանությաննախարարությունը պատշաճ կերպով չկազմակերպեց ափերի մաքրման, ծառերի հատմանաշխատանքները եւ հազարավոր ծառեր մնացին ջրի տակ: ՀՀ ԳԱԱ-ին առընթեր Սևանա լճիպահպանության փորձագիտական հանձնաժողովի փոխնախագահ Ռաֆայել Հովհաննիսյանիտվյալներով`եթե լճի հարակից անտառը դառնա լճի հատակը, 5035 խմ փայտանյութ կմնա ջրիտակ, 1 հեկտարի վրա՝ 68 տոննա: ՀՀ ԳԱԱ-ի հետազոտությունները պարզել են, որ եթե այդանտառը մնա ջրի տակ, լիճ կլցվի 259 տոննա ազոտ և 23 տոննա ֆոսֆոր, ինչը կարող էկործանարար լինել ոչ միայն ջրի, այլեւ ձկնատեսակների համար: Ամենից շատ ազոտ ենպարունակում ծառերի տերևներն ու ճյուղերը, որոնք մեծ մասամբ չեն հանվում լճից: Հարկ էնշել, որ Սեւանի ափերի մաքրումը պատշաճ չկազմակերպելու եւ այդ նպատակով ՀՀկառավարության տրամադրած միջոցները ռացիոնալ չօգտագործելու համար ՀՀդատախազությունը քրեական գործ էր հարուցել:

2010թ. աշնանը ՀՀ կառավարությունը ձեռք բերեց  «Ուոթերմասթեր կլասիկ III» տիպիբազմաֆունկցիոնալ էքսկավատորը, որը պետք է Սևանա լիճը մաքրի ջրի տակ մնացածծառերից, թփերից ու արմատներից:

ՀՀ իշխանությունները նախատեսում են, որ Սեւանը 1903,5մ նիշին կհասնի 2031թ.: Ծովիմակարդակից բարձր մինչեւ 1905մ Սևանի բարձրացումից հետո ջրի տակ կանցնեն 1967բնակելի շինություններ:  Այդ շինություններից միայն 481-ն են գրանցված անշարժ գույքիկադաստրում (նրանցից 263-ը «Լավանդա Սիթի»-ի քոթեջներն են): Մնացած 1216-ըանօրինական կերպով են կառուցվել: Ապօրինի շինությունների համար պետությունը որեւէփոխհատուցում չի նախատեսում:   Ըստ որոշ տեղեկությունների` խորհրդային տարիներինՍեւանա լճի մակարդակը իջեցնում էին` պատճառաբանելով, որ մեծ քանակությամբ ջուր էանիմաստ գոլորշիանում: Այսօր էլ լճի ջուրը բաց են թողնում` պատճառաբանելով ոռոգմանջրի պակասը: Սակայն իրական պատճառը օլիգարխների` Սեւանի ափին կառուցածառանձնատները ջրի տակ մնալուց փրկելն է: Չնայած իշխանությունների ջանքերին`լճիմակարդակը բարձրանում է եւ ջրի մեջ են մնում Սեւանի ափին ապօրինաբար կառուցվածառանձնատները:
Մինչեւ 1905մ նիշը բարձրանալու արդյունքում ջրի տակ կանցնեն նաեւ 806 վարձակալվածհողատարածքներ, որոնցից 107-ը անօրինականորեն են վարձակալվել, ջրածածկ կլինի 15 կմճանապարհահատված, 18 կմ էլեկտրահաղորդիչ համակարգեր, 19 կմ գազատարներ ուկայաններ, որոնք անհրաժեշտ է տեղափոխել:

Սեւանա լճի ձկնապաշարների վիճակը

Եթե 1990-ական թվականներին Սևանի սիգի ձկնապաշարը մոտ 30 000 տ էր հասնում, ապաայսօր այդ պաշարները գնահատվում են 170-180 տոննա: 
Իշխանի վերացման հիմնական պատճառը սկզբնական շրջանում ափամերձ գոտու վերացումնէր, որտեղ գտնվում էին իշխանի հիմնական ձվադրավայրերը, հետագայում` որսագողությանավելացումը: Սևանում բնակվող իշխանի 4 ցեղատեսակներից 2-ը` ձմեռային բախտակը եւբոջակը անվերադարձ կորել են, իսկ գեղարքունին եւ ամառային բախտակը մնացել են` իհաշիվ արհեստական վերարտադրության: Սևանի էնդեմիկ տեսակներից` կողակի եւ բեղլուիվիճակն էլ այսօր բարենպաստ չէ:  Խեցգետնինը եւ կարասը  ներմուծվել են 1980-ականթվականների սկզբներին եւ սկսել են արագ բազմանալ: Ներկայումս ուսումնասիրություններըցույց են տվել, որ խեցգետնի պաշարները նույնպես նվազել են գերորսի պատճառով: Նվազելեն նաեւ կարասի պաշարները: Ավելին, նախարարությունն առաջարկել է կառավարությանը2010թ. տարի մանրաձուկ բաց չթողնել Սևան եւ մանրաձկների համար նախատեսվածգումարով վճարել Սևանա լճի ափերի մաքրման համար ձեռք բերված սարքի համարչբավականացրած վճարի պակասորդը: Մյուս կողմից էլ Սևանում շարունակվում էձկնագողությունը:
Կար եւս մեկ հանգամանք, որը խոչընդոտում էր  ձկների վերարտադրողականությանբարձրացմանը: Դա Սևան թափվող գետերի վրա փոքր ՀԷԿ-երի կառուցումն էր: Սևանա լիճլցվող գետերից Այրքի, Ավազանի եւ Գետիկի վրա փոքր ՀԷԿ-երի կառուցման լիցենզիա էրտրվել: Նմանատիպ օբյեկտները խաթարում են գետի ջրային ռեժիմը, ինչպես նաեւխոչընդոտում ձկների անցմանը, որոնք ձվադրման համար Սևանից բարձրանում են դեպիգետի ակունք։ Սևանի ձկնապաշարների պահպանման նպատակով վերջերս ՀՀկառավարությունը որոշում ընդունեց արգելել Սևանա լիճ թափվող գետերի վրա փոքր ՀԷԿ-երի կառուցումը:

Հանքարդյունաբերության ազդեցությունը Սեւանա լճի վրա

Ըստ ՀՀ նախագահին առընթեր Սեւանա լճի հիմնահարցերի հանձնաժողովի նախագահՎլադիմիր Մովսիսյանի տվյալների` Գեղարքունիքի մարզում գործում են 29 հանքեր: Նրանցիցկանդրադառնանք ամենախոշորներին, որոնք ավելի շատ են վնասում լճին` Սոտքի ոսկուհանքավայրին եւ Շորժայի դունիտ-պերիդոտիտային հանքավայրին:  Սոտքի ոսկուհանքավայրը Հայաստանի ամենախոշոր ոսկու հանքավայրն է, որը գտնվում է Սեւանա լճիավազանում: Հանքը շահագործվում է բաց եղանակով, եւ քամին փոշին, որն իր մեջպարունակում է բազմաթիվ տոքսիկ նյութեր եւ ծանր մետաղներ, քշում է լճի ուղությամբ: Սոտքհանքից են դուրս գալիս Սոտք եւ Մասրիկ գետերը, որոնք թունավոր նյութերի եւ ծանրմետաղների խառնուրդով թափվում են Սեւանա լճի մեջ: Ձկնաբանները փաստում են, որձկներն ու խեցգետինները ծանր մետաղների կուտակիչներ են: Սրանից կարելի եզրակացնել,որ Սեւանից որսված ձուկը կարող է վնասել մարդու առողջությանը

Կարծիք

Սևանա լճի հիմախնդիրը շատ արդիական է հայերի համար: ՀՀ-ի կառավարությունը կարևոր է համարում այդ խնդրի լուծումը: Բազմաթիվ լուծումներ է առաջարկում կառավարությունը, որոնցից մի քանիսը արդեն իրականացվել է և դեռ իրականացվում է: Սևանա լիճը ճահճանում է և դա լուրջ պատճառ է, քանի որ ջրի մակարդակի բարձրացման պատճառով ջրի տակ են անցնում հարակից կառույցները: Սևանի խնդիրների մեջ մեծ դեր է զբաղեցնում աղբի թափոնների առկայությւոնը: Ամեն տարի Սևանում բազմաթիվ մարդիկ են հանգստանում, սակայն ամենավատն այն է, որ իրենք չեն հավաքում իրենց աղբը և թողնում են ջրի ափին, որից հետո էլ այն աստիճանաբար ջրի մեջ է անցնում: Սևանում կա ձկան եզակի տեսակներ,որոնք բոլորիս համար մեծ նշանակություն ունի: Սակայն ձկնորսները այնքան են որսացել, որ դրանք արդեն վերացման եզրին են կանգնած: Իշխանությունները արհեստական ճանապարհով բազմացնում են ձկների որոշ տեսակներ և արգելում են որսը, սակայն` ապարդյուն: Իմ առաջարկն այն է, որ մենք ինքներս գիտակցենք, որ պետք է մտածենք Սևանի մասին և թույլ չտանք, որ Սևանա լիճը կանգնի որևէ խնդրի առաջ: Օգնենք կառավարությանը որքան հնարավոր է կարճ ժամանակահատվածում լուծել այս խնդիրը: Մենք կարող ենք Սևանը պաշտպանել, սակայն դա կախված է մեր խելացի և մտածված քայլերից:

Օգտվել եմ հետևյալ կայքերից

http://www.google.ru/url?q=http://www.pastinfo.am/hy/node/262&ei=UyzLUIDXBsjWswby5IHwDw&sa=X&oi=unauthorizedredirect&ct=targetlink&ust=1355494235111281&usg=AFQjCNF_CSuCWekY-26QI2DBVDVDN8Ue7A Ecolur Blog » ՍԵՎԱՆԱ ԼՃԻ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

ԼՈՒՅՍ ԱՇԽԱՐՀ – Մի Հայուհու Խոսք: Սևանա լճի հիմնախնդիրը:

անտուն կենդանիների հիմնախնդիրը

Թարգմանություն

Սթիվեն Հոկինգ

Հռչակավոր Բրիտանացի ֆիզիկոս պրոֆեսոր Տտիվեն Հոկկինգը մահացել է 76 տարեկան հասակում այս տարի: Ծնվել է 1942 թվականին, նա ստացել է առաջին ֆիզիկոսի առաջին աստիճանը Օքսֆորդում և ավարտել է իր հետազոտությունը տիեզերքի մասին Քեմբրիջի համալսարանում: Բջիշկները հայտնաբերեցին նրա մոտ հազվագյուտ շարժիչային նյարդային հիվանդություն, որի պատճառով նա պարալիզացվեց, իսկ հետո իրեն ընդհամենը մի քանի տարվա կյանք տվեցին ապրելու համար: Չնայած նրա հիվանդությանը, նա սկսեց ցնցող հայտնագործություններ անել, մասնավորապես ապացուցելով Էնշտեյնի ընդհանուր հրաբերականությունը, և եւ այն, որ տիեզերքը առաջացել է մեծ պայթյունից եւ վերջանում սեւ անցքերով: Նրա հրատարակաց գիրքը A Brief History of Time-ը վաճառվել է ավելի քան 10 միլիոն օրինակով: Ֆիզիկոսն իր կյանքի ընթացքում արժանացել է բազմաթիվ պատվոգրերի, սակայն հաղորդվել է, որ ռեինկլիում հրաժարվել է գիտության պետական ֆինանսավորման պակասի պատճառով: Հոկկինգը ամուսնացել է 1964 թվականին և ունեցել երեք երեխա: Նրա ընտանիքը նկարագրել է իրեն որպես բացառիկ մարդ, ում աշխատանքը և հայտնագործությունները ապրելու են շատ տարիներ:
Աղբյուր

Սերը կույր է

(թարգմանություն)

« Բարև Լենգ

Ես այսօրվանից պատրաստվում եմ գրել քեզ անգլերենով, քանի որ երկուսս էլ պարապելու կարիք ունենք: Շնորհակալ եմ նամակի համար: Կներես, որ ավելի շուտ ճպատասխանեցի, բայց մեր Բոստոն ժամանելու հաջորդ օրը ես գնացի դպրոց, և շատ զբաղված էի: Ատում եմ այս տեղը: Ինձ ասաց մի բառ անգամ չեմ կարողանում հասկանալ: Նրանց ակցենտները շատ տարօրինակ են:

Շատ եմ կարոտել Շանհայը և շատ եմ կարոտել քեզ հետ մի խմբում նվագելը: «CRASH»-ը երբևէ ամենալավ ռոք խումբն էր: Ես դեռ չեմ գտել ուրիշ մեկին՝ հետը նվագելու համար: Փորձում եմ կիթառ պարապել, սակայն հարևանը, ով ապրում է մեր դիմացում, եկավ և բողոքեց երեկ: Նա բարկացած էր: Ասաց, որ իր աղջիկը ջութակ էր նվագում, և իմ «սարսափելի աղմուկը» անհանգստացնում էր նրան: Ավելի ուշ ես տեսա նրան՝ պատուհանից ինձ նայելիս: Կարծում եմ նա նույնպես ատում է ինձ: Ասե՞ցի քեզ, որ նա իրոք գեղեցիկ է…

Հեյ, ստիպված եմ դադարել գրելը: Հենց նոր Մայրս աշխատանքից վերադարձավ, իսկ ես չեմ վերջացրել տնային աշխատանքս:

Խնդրում եմ շուտ պատասխանիր: Ուզում եմ ավելին լսել այն մասին, թե ինչ ես անում Լոնդոնում: Գտե՞լ ես ինչ-որ մեկին՝ հետը նվագելու համար: Կարողանո՞ւմ ես արդեն հասկանալ ակցենտը:

Դեշի

Հ.Գ. Կարծում եմ, ես սիրահարվե՛լ եմ»:

Իրավունք

•  Մարդը
• 
  
• Ծանոթանալ ՀՀ Սահմանադրությանը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքին,ՀՀ քրեական օրենսգրքին, Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրին, հնարավոր այլ իրավական ակտերի,
• Սահմանել Մարդուն,

Մարդը այն արարածն է, որը առանց որևէ խանգարող գործոնի գործում է գիտակցված և իր ամբողջ կյանքի ընթացքում իր դիմաց դնում է նպատակներ և հասնում դրանց, կամ էլ մնում ճանապարհին։

• Պատասխանել, թե ինչ դեր է գրավում մարդ եզրը ՀՀ իրավական ակտերում:

Մարդուն տարբեր կազմակերպություններ և մարդիկ նայում են տարբեր կերպ, հետևաբար նրան տարբեր կերպ են վերաբերվում։ Օրինակ՝ բժշկությունը մարդուն վերաբերվում է որպես կյանք, որը ամեն կերպ պետք է փրկել, սահմանին զինվորը հակառակորդին նայում է որպես հակառակորդ որին պետք է ոչնչացնել:

Քաղաքագիտություն

Վարչապետի հրաժարականը
Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով Հայաստանի վարչապետի հրաժարականը, շատ ռիսկային է։ Այդ ռիսկերի լրջությունը հասկանում է առաջին հերթին հենց ինքը՝ վարչապետը։ Այն խոստումներին, որոնք Փաշինյանին են տվել դեպուտատներ,՝ դժվար է լիովին հավատալ։ Այդ եզրակացությունը կարելի է անել այն քվեարկությունից, որը անցավ խորհրդարանում մայիսի մեկին, երբ Հանրապետական կուսակցությունը խոստացել էր ապահովվել Փաշինյանի ընտրության համար անհրաժեշտ ձայները, սակայն դա տեղի չունեցավ։ Փաշինյանը այս ամենը հասկանալով, դիմեց հրաժարականի քայլին, քանի որ գործող խորհրդարանի հետ չէր կարող աշխատել այնպես, որպեսզի ապահովեր ժողովրդի այն իղձերը, որի սպասումները ուներ ժողովուրդը հեղափոխությունից հետո։
   Ես շատ կցանկանայի, որ մեր դեպուտատները լավ իմանային համաշխարհային պատմությունը։ Չնայած նրա, որ մեր հեղափոխությունը սիրո և համերաշխության հեղափոխություն է, պատմությանը քաջ հայտնի է Դեֆենեստրացիա հասկացողությունը- պատուհանից դուրս նետելը։ 1419 թ․-ին և 1618-թ․-ին Չեխիայում ժողովուրդը պատուհանից դուրս է նետել գործող իշխանություններին։ Ինձ թվում է, որ եթե մեր դեպուտատները շարունակեն չհասկանալ այս պահը, ժողովուրդի համբերության բաժակը կլցվի և կարող են տեղի ունենան տարբեր զարգացումներ։ Ինչպես հայտնի արտահայտությունում՝ սիրելուց մինչև ատելը մեկ քայլ է և տա Աստված՝ այդ քայլը անելու կարիք չլինի։

Կառավարություն

Հոդված 146. Կառավարության կարգավիճակը և գործառույթներըԿառավարությունը գործադիր իշխանության բարձրագույն մարմինն է, որը իր ծրագրի հիման վրա մշակում և իրականացնում է պետության ներքին և արտաքին քաղաքականությունը, իրականացնելով պետական կառավարման համակարգի ընդհանուր ղեկավարումը։
Գործում է՝ ըստ սահմանադրության և օրենքին: Զբաղվում է՝ բոլոր այն հարցերով, որոնք վերապահված չեն պետական այլ մարմինների:
Հոդված 147. Կառավարության կազմը և կառուցվածքը Կառավարությունը կազմված է վարչապետից, փոխվարչապետներից և նախարարներից:
Փոխվարչապետների թիվը չի կարող գերազանցել երեքը, իսկ նախարարներինը` տասնութը: Հոդված 148. Կառավարության անդամին ներկայացվող պահանջները
Կառավարության անդամը պետք է բավարարի պատգամավորին ներկայացվող պահանջները:
Հոդված 149. Վարչապետի ընտրությունը և նշանակումը
Հանրապետության նախագահը նորընտիր Ազգային ժողովի լիազորությունների ժամկետն սկսվելուց հետո անհապաղ վարչապետ է նշանակում Սահմանադրության 89-րդ հոդվածով սահմանված կարգով ձևավորված խորհրդարանական մեծամասնության ներկայացրած թեկնածուին:
Վարչապետի հրաժարական ներկայացնելու կամ վարչապետի պաշտոնը թափուր մնալու այլ դեպքերում Կառավարության հրաժարականն ընդունվելուց հետո` յոթնօրյա ժամկետում, Ազգային ժողովի խմբակցություններն իրավունք ունեն առաջադրելու վարչապետի թեկնածուներ: Ազգային ժողովը վարչապետին ընտրում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ:
Վարչապետ չընտրվելու դեպքում քվեարկությունից յոթ օր հետո անցկացվում է վարչապետի նոր ընտրություն:
Վարչապետի ընտրությունն անցկացվում է անվանական քվեարկությամբ:
Հանրապետության նախագահն անհապաղ վարչապետ է նշանակում Ազգային ժողովի կողմից ընտրված թեկնածուին:
Հոդված 150. Կառավարության կազմավորումը
Կառավարությունը կազմավորվում է վարչապետ նշանակվելուց հետո՝ տասնհինգօրյա ժամկետում: Իր նշանակումից հետո վարչապետը հնգօրյա ժամկետում Հանրապետության նախագահին առաջարկում է փոխվարչապետների և նախարարների թեկնածուներին: Հանրապետության նախագահը եռօրյա ժամկետում կամ նշանակում է փոխվարչապետներին և նախարարներին, կամ դիմում է Սահմանադրական դատարան:
Հոդված 151. Կառավարության ծրագիրը
Կառավարության կազմավորումից հետո՝ քսանօրյա ժամկետում, վարչապետն Ազգային ժողով է ներկայացնում Կառավարության ծրագիրը:
Ազգային ժողովը Կառավարության ծրագրին հավանություն է տալիս յոթնօրյա ժամկետում` պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ:
Եթե Ազգային ժողովը հավանություն չի տալիս Կառավարության ծրագրին և Սահմանադրության 149-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերին համապատասխան չի ընտրում նոր վարչապետ, ապա Ազգային ժողովն արձակվում է իրավունքի ուժով:
Հոդված 152. Վարչապետի և Կառավարության մյուս անդամների իրավասությունները
Վարչապետը Կառավարության ծրագրի շրջանակներում որոշում է Կառավարության քաղաքականության հիմնական ուղղությունները, ղեկավարում է Կառավարության գործունեությունը և համակարգում է Կառավարության անդամների աշխատանքը:
Փոխվարչապետները վարչապետի հանձնարարությամբ իրականացնում են Կառավարության գործունեության առանձին ոլորտների համակարգումը:
Յուրաքանչյուր նախարար ինքնուրույն ղեկավարում է նախարարությանը վերապահված գործունեության ոլորտը:
Հոդված 153. Կառավարության նիստերը և որոշումները
Կառավարության նիստերը հրավիրում և վարում է վարչապետը:
Կառավարության որոշումներն ստորագրում է վարչապետը:
Կառավարությունն իրավասու է ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր:
Հոդված 154. Տնտեսական և ֆինանսական քաղաքականությունը
Կառավարությունն իրականացնում է ֆինանսատնտեսական, վարկային և հարկային միասնական պետական քաղաքականություն:
Կառավարությունը կառավարում է պետական սեփականությունը:
Հոդված 155. Զինված ուժերը
Զինված ուժերը Կառավարության ենթակայության ներքո են: Զինված ուժերի կիրառման մասին որոշումն ընդունում է Կառավարությունը: Անհետաձգելի անհրաժեշտության դեպքում զինված ուժերի կիրառման մասին որոշումը, պաշտպանության նախարարի առաջարկությամբ, կայացնում է վարչապետը և այդ մասին անհապաղ տեղեկացնում Կառավարության անդամներին:
Պաշտպանության ոլորտի քաղաքականության հիմնական ուղղությունները սահմանում է Անվտանգության խորհուրդը:
Զինված ուժերի զինվորական ամենաբարձր պաշտոնատար անձը գլխավոր շտաբի պետն է, որին վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում է Հանրապետության նախագահը՝ օրենքով սահմանված ժամկետով: Ոչ պատերազմական ժամանակ գլխավոր շտաբի պետը ենթակա է պաշտպանության նախարարին:
Պատերազմի ժամանակ զինված ուժերի գերագույն հրամանատարը վարչապետն է:

1.       Մենք խոստացել էինք, որ եթե Հայաստանի ժողովուրդն արտահայտի իրկամքը, մենք կապահովենք Սերժ Սարգսյանի եւ նրա թիմի հեռացումըիշխանությունից. պարտավորությունը լիարժեք կատարված է։

«Իմ քայլը» ապահովեց Սերժ Սարգսյանի և ՀՀԿ-ի հեռացումը, քանի որ ակնհայտ էր իրենց վարած խաբեության քաղաքականությունը: Իրենք խոստանում էին կառուցել արդար պետություն, սակայն բոլոր բարիքներից օգտվում էին միայն մի խումբ ընտրյալներ, որոնց մեծամասնությունը ՀՀԿ –ականներ էին և այլ իշխանավորներ:

2.       Մենք խոստացել էինք, որ Հայաստանում ընտրությունների արդյունքներիկեղծման պրակտիկան արմատախիլ կարվի, իշխանության ձեւավորումըտեղի կունենա բացառապես ժողովրդի ազատ կամարտահայտմանմիջոցով. 2018 թվականի սեպտեմբերին տեղի ունեցած Երեւանիավագանու եւ հոկտեմբերին տեղի ունեցած ՏԻՄ ընտրություններիարդյունքներով պարտավորությունը լիարժեք կատարված է։

Մի քանի տասնյակ տարի ՀՀԿ կուսակցությունը և  Հայաստանի կառավարությունը անցկացնում էր ոչ իրավական, ոչ լեգիտիմ ընտրություններ, որոնց ընթացքում իրականացվում էին ընտրախախտումներ, ձայների վաճառք, ազգաբնակչությանը վախեցնելու միջոցով ձայների կորզում և այլ ընտրախախտումներ:

3.       Մենք խոստացել էինք անզիջում պայքար մղել կոռուպցիայի դեմ. պարտավորությունը լիարժեք կատարված է։

Մայիս ամսից սկսած  ժողովրդի կողմից ընտրված նոր իշխանությունը իրականացրել է բազում կոռուպցիոն բացահայտումներ, խոշոր դրամական գումարների կորզման և հապշտակման դեպքեր, որոնք այժմ հետաքննության ընթացքում են:

4.    Մենք խոստացել էինք վերացնել արհեստական տնտեսականմենաշնորհները: Այսօր որեւէ շուկայում մուտքի խոչընդոտներ եւ այլսահմանափակումներ չկան, ի հայտ են գալիս եւ կգան նոր խաղացողներ. պարտավորությունը լիարժեք կատարված է։

Հայոց պետության տնտեսական քաղաքականությունը պետք է հիմնված լինիհամաշխարհային փորձի վրա` հաշվի առնելով ազգային առանձնահատկությունները:Պետությունը պետք է ապահովի տնտեսության պետական և մասնավոր հատվածներիարդյունավետ համագործակցության համար նպաստավոր պայմաններ` հանդեսգալով որպես սեփականության բազմաձևության և ազատական տնտեսականհամակարգի զարգացման երաշխավոր: Ազատական տնտեսական համակարգըպետք է հիմնված լինի մրցակցության և ձեռներեցության ազատության վրա, գործելովշրջակա միջավայրի պահպանման հրամայականով, միաժամանակ մնալովսոցիալապես արդար և պատասխանատու:

Ըստ ՀՀԿ-ի ծրագրի, մենաշնորհ շուկայում չպետք է լիներ, սակայն իրականում մեզ հայտնի են փաստեր, որ, օրինակ, ՀՀ շաքարավազը ներմուծվում էր միայն Սամվել Ալեքսանյանի միջոցով: Այլ ներմուծողների համար ստեղծվում էին ոչ բարենպաստ պայամններ և ստիպված նրանք հրաժարվում էին այն ներմուծել: նույնը տեղի էր ունենում, օրինակ, բաբանի, նարնջնի և այլ էկզոտիկ մրգերի ներմուծմաբ զբաղվում էր միայն Միհրան Պողոսյանի «Քեթրին» ընկերությունը: «Իմ քայլը» դաշինքի շնորհիվ, այդ մենաշնորհները վերացվեցին և արդյունքում այսօր շուկայում բանանի գինը նվազել է:

5.       Մենք խոստացել էինք, որ Հայաստանում չեն լինի արտոնյալներ եւկապահովվի բոլոր մարդկանց հավասարությունը օրենքի առաջ. պարտավորությունը լիարժեք կատարված է:

Մարդու ազատությունը կարող է իմաստավորված լինել, եթե զուգակցված էպատասխանատվության և բարոյականության հետ:

Բոլորը պետք է ունենան հավասար հնարավորություններ, որոնք լավագույնսկբացահայտվեն և կիրագործվեն արդարության պայմաններում, անձնական,ընտանեկան և հանրային բարիք ստեղծելու մղումով և համերաշխության մշակույթիներքո:  Հայաստանի ցանկացած քաղաքացու ձայնը պետք է լինի լսելի, քննադատությունը՝ ուշադրության ու հարգանքի արժանի:

ՀՀԿ-ն իրականացնում էր իր ծրագրին հակառակ գործունեություն, չհարգելով, չպահպանելով մարդու իրավունքներն ու համընդհանուր հավասարությունները: Հայաստանում ստեղծվել էր խիստ շերտավորված հասարակություն, գրեթե չկար միջին խավ, այլ կային շատ հարուստ և միջին մակարդակից ցածր բնակչություն: Չէին հարգվում քաղաքացու ընտրական, օրենսդրական իրավունքները

6.    Մենք խոստացել էինք անցկացնել արտահերթ խորհրդարանականընտրություններ. պարտավորությունը լիարժեք կատարված է։

Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անհրաժեշտությունը ծագեց ՀՀԿ կուսակցության որդեգրած օրինախախտ քաղաքականության, կեղծած ընտրությունների արդյունքում:

Էկոլոգիա

Հայաստանի ՀԷԿ-երը

10 կՎտ հզորության առաջին պարզունակ ՀԷԿը Հայաստանում կառուցվել է Դիլիջանում (1903)՝ Աղստև գետի ջրով աշխատող սղոցարանի հիման վրա։ Դրան հաջորդել են Ողջիի, Ջրախորի և Սյունիքի ՀԷԿերը։ 1908-09-ին Դեբեդգետի վրա կառուցվել է Ալավերդու ՀԷԿը (1080 կՎտ)՝ հզորությամբ երկրորդը Ռուսական կայսրությունում։ 1908-1911 թվականներին Հրազդան գետի վրա կառուցվել են կոնյակի և կաշվի գործարանների էլեկտրամատակարարման համար նախատեսված ՀԷԿեր՝ համապատասխանաբար 50 և 25 կՎտ հզորություններով։ Մինչև առաջին համաշխարհային պատերազմը Հայաստանում կառուցվել է 9 ՀԷԿ՝ 2150 կՎտ ընդհանուր հզորությամբ։

1923-1926 թվականներին կառուցված առաջին հիդրոհանգույցը Երևանի ՀԷԿ-1 էր (4,56 ՄՎտ)՝ ԽՍՀՄհիդրոէներգետիկայի առաջնեկը։ 1932-ին շարք է մտել Երևանի ՀԷԿ-2 (2, 4 ՄՎտ)՝ ԽՍՀՄ առաջին ավտոմատացված ՀԷԿը։ Երկուսն էլ էլեկտրաէներգիա են մատակարարել Երևանին, Արարատի ցեմենտի գործարանին և Այղր լճի ջրհան կայանին։ 1928-ին ավարտվել է Գյումրու հիդրոէլեկտրակայանի (5, 28 ՄՎտ) շինարարությունը։

1928-1932 թվականներին կառուցվել է Ձորագետի հիդրոէլեկտրակայանը (22 ՄՎտ), որի արտադրած էլեկտրաէներգիան բարձր լարման էլեկտրահաղորդման գծերով հաղորդվել է Վանաձոր, Ալավերդի և Ստեփանավան։ 1936 թվականին՝ միաժամանակ շարք են մտել Քանաքեռի հիդրոէլեկտրակայանը (102 ՄՎտ) և Շաքիի հիդրոէլեկտրակայանը (840 կՎտ)։ 1938 թվականին էլեկտրահաղորդման գծերով միմյանց են միացվել Երևանի, Գյումրու, Ձորագետի և Քանաքեռի ՀԷԿերը՝ սկիզբ դնելով Հայկական էներգահամակարգին։

1948 թվականին շարք է մտել Սևան-Հրազդան կասկադի գլխային հիդրոհանգույցը՝ Սևանի հիդրոէլեկտրակայանը (34,ՀԷԿ2 ՄՎտ), որը ԽՍՀՄ-ում կառուցված առաջին ստորգետնյա ՀԷԿն էր։ 1946-1953 թվականներին կառուցվել է կասկադի ամենահզոր՝ Գյումուշի հիդրոէլեկտրակայանը (224 ՄՎտ)։ Հետագա տարիներին շարք են մտել Սևան-Հրազդան կասկադի մնացած հիդրոհանգույցները․ 1956-ին՝ Արզնիի հիդրոէլեկտրակայանը (70,5 ՄՎտ), 1959-ին՝ Աթարբեկյանի հիդրոէլեկտրակայանը (81,6 ՄՎտ), 1962-ին՝ Երևանի հիդրոէլեկտրակայանը (88 ՄՎտ)։ 1970-ին գործարկվել է Որոտանի կասկադի երրորդ հիդրոհանգույցը՝ Տաթևի հիդրոէլեկտրակայանը (157,2 ՄՎտ), 1977-ին՝ կասկադի երկրորդ, ամենահզոր կայանը՝ Շամբի հիդրոէլեկտրակայանը (171 ՄՎտ), իսկ 1988-ին՝ կասկադի գլխային հիդրոհանգույցը՝ Սպանդարյանի հիդրոէլեկտրակայանը (76 ՄՎտ)։

հայոց լեզու

Չարլի չապլինի նամակը դստերը

Կարդալով Չապլինի նամակը և ծանոթ լինելով նրա կենսագրությանը կարող եմ ասել, որ նա ուղղակի հիանալի մարդ է եղել։

Նամակի բովանդակությունը ընկալելով իմ բանականության մեջ նկարագրվում է հոր իդեալական կերպար, որը չցանկանալով ողղակի պարտադրել դստերը իր կամքը նամակում անընդհատ մտորումների տեղեր է թողնում։ Ցանկանալով ամրապնդել դստեր արժեքային համակարգը նա խոսում է այնպիսի թեմաներից ինչպիսիք են փողը, փառասիրությունը, նյութապաշտությունը և այլն։ Իմ կարծիքով Չապլինը գրում է շատ կարևոր մարդկային արատների մասին, որոնք ուղղակի ոչնչացնում են մարդու, կարելի է ասել, բոլոր բարոյական հատկանիշները։ Լինելով ծայրաստիճան աղքատ և դառնալով 20-րդ դարի ամենահայտնի կերպարներից մեկը, նա միշտ եղել է մարդ, և իմ կարծիքով այս տողերով նա ուզեցել է աղջկան և ամբողջ մարդկությանը, ովքեր նույնպես կարդացել են այս նամակը դարձնել ավելի լավը։

Պատմություն

Առաջին աշխարհամարտի մասին

Նախաբան

Առաջին համաշխարհային պատերազմը մարդկության ամենաարյունալի ռազմական հակամարտություններից մեկն է, որը նաև թողել է խորը սոցիալական և տնտեսական հետքեր: Պատերազմի հիմնական նպատակն էր աշխարհի վերաբաժանումը և քաղաքական քարտեզի վերաձևավորումը: Իրադարձությունները դասավորվել էին այնպես, որ գրեթե բոլոր պետությունները ունեին հողային պահանջներ միմյանց հանդեպ (Անգլիան ծրագրել էր կործանել իր ամենավտանգավոր մրցակցին՝ Գերմանական կայսրությունը, Թուրքիայից զավթել Միջագետքն ու Պաղեստինը, ամրանալ Եգիպտոսում և պահպանել իր գաղութային կայսրությունը: Ֆրանսիան ուզում էր վերադարձնել 1871 թ-ին Գերմանիայի գրաված Էլզասն ու Լոթարինգիան և զավթել Սաարի ածխի ավազանը: Գերմանիան, նպատակադրվելով տիրապետող դիրք գրավել Եվրոպայում, ձգտում էր պարտության մատնել Անգլիային, Ֆրանսիային, Բելգիային ու Հոլանդիային, զավթել նրանց գաղութները, մասնատել Ռուսաստանը: Ավստրո-Հունգարիան մտադիր էր զավթել Սերբիան ու Չեռնոգորիան, իսկ Ռուսաստանը ցանկանում էր գրավել Գալիցիան ու Արևմտյան Հայաստանը, կործանել Օսմանյան կայսրությունը, նվաճել Բոսֆոր և Դարդանել նեղուցները, դուրս գալ Միջերկրական ծով: Թուրքիան որոշել էր գրավել Կովկասը, Ղրիմը, Իրանի Ատրպատական նահանգը, Միջին Ասիան և իրագործել իր պանթուրքական ծրագիրը:) Ուստի նրանք սկսեցին միավորվել որոշակի խմբավորումներում որպեսզի կարողանան միասնական կերպով ավելի հեշտ լուծել իրենց խնդիրները, և ամեն մեկը ստանար իր պահանջած բաժինը: Իրադարձությունները արդեն հասել էին իրենց գագաթնակետին և պետք էր մի փոքր առիթ, որպեսզի սկսվեր պատերազմը: Այդ առիթը եղավ Ավստրո-Հունգարիայի թագաժառանգի՝ Ֆրանց Ֆերդինանտի սպանությունը՝ 1914 թվականի հունիսի 28-ին Սարաևոյում՝ սերբ ազգայնականների կողմից:

Հիմնական նյութ

Պետությունները խմբավորվել էին երկու դաշինքներում՝ Անտանտ-Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա, Ռուսաստան և Քառյակ դաշինք-Գերմանիա, Օսմանյան կայսրություն, Ավստրոհունգարիա, Իտալիա, Բուլղարիա:

Պետությունները, հողային պահանջներից հետապնդում էին նաև այլ՝ տնտեսական, լոկալ, ռազմական նպատակներ։ Պատերազմի մեջ մտնել էին ստիպում նաև դաշնային պարտավորությունները։ Փոքր պետությունները, չունենալով իրագործելի հավակնություններ ևս սկսեցին անդամակցել դաշինքներից որևէ մեկին: Այսպիսով պատերազմն ընդգրկեց ողջ աշխարհը: Ավստրո-Հունգարիան պատերազմ հայտարարեց Սերբիային: Ռուսաստանը զորահավաք սկսեց: 1914 թ-ի օգոստոսի 1-ին Գերմանիան պատերազմ հայտարարեց Ռուսաստանին, օգոստոսի 3-ին՝ Ֆրանսիային: Գերմանական զորքերը Բելգիայի տարածքով հարձակվեցին Ֆրանսիայի վրա: Պահանջելով չխախտել Բելգիայի չեզոքությունը՝ օգոստոսի 4-ին Անգլիան պատերազմ հայտարարեց Գերմանիային: Հոկտեմբերի 29-ին գերմանա-ավստրիական խմբավորմանը միացավ Թուրքիան:

Հետզհետե ավելանում էր պատերազմի մասնակիցների թիվը. աշխարհի 59 պետություններից պատերազմին մասնակցում էր 38-ը. պատերազմն ընդգրկել էր Եվրոպայի, Ասիայի և Աֆրիկայի ավելի քան 4 մլն կմ2 տարածք` շուրջ 1,5 մլրդ բնակչությամբ (երկրագնդի բնակչության 87 %-ը): Ռազմական գործողություններն ընթանում էին մոտ մեկ տասնյակ ռազմաբեմերում, սակայն գլխավոր ճակատները երկուսն էին՝ Արևմտաեվրոպականը, որը ֆրանս-գերմանական սահմանով ու Բելգիայով ձգվում էր մոտ 700 կմ, և Արևելաեվրոպականը (ռուսականը), որն անցնում էր ռուս-գերմանական ու ռուս-ավստրիական սահմանների երկայնքով: Կարևոր էր նաև Կովկասյան ճակատը, որտեղ մարտական գործողություններն ընթանում էին Սև ծովից մինչև Ուրմիա լիճը՝ 720 կմ երկարությամբ:

1914-ի պատերազմաշրջան

Արևմտաեվրոպական  ռազմաբեմում  պատերազմական  գործողություններն  սկսվեցին օգոստոսի 4-ին  գերմանական զորքերի  ներխուժումով Բելգիա: Մինչև սեպտեմբերի 5-ը  գերմանացիները, հաղթահարելով  ֆրանսիական  բանակի դիմադրությունը և մարտերը,  փոխադրելով  Ֆրանսիական  տերիտորիան, մոտեցան Մառն  գետին՝ սպառնալով Փարիզին: 1914 թ-ի ամենամեծ ճակատամարտը տեղի է ունեցել Մառն և Էն գետերի շրջանում, որտեղ 2 կողմից մասնակցեց 1,5 մլն մարդ, զոհվեց և վիրավորվեց 600 հզ-ը: Մառնի  ճակատամարտում  գերմանական  բանակաների կրած  պարտությունից  հետո, Արևմտյան   ռազմաճակատում մինչև 1914-ի  վերջը կայուն  վիճակ ստեղծվեց: Արևելյան և Կովկասյան  ռազմաճակատներում  նույն  ժամանակամիջոցում  իրականացվեցին  Արևելապրուսական, Գալիցիական (Գալիցիական  ճակատամարտը. Առաջին  համաշխարհային պատերազմի  խոշորագույն  ճակատամարտերից  մեկն  ռուսական և ավստրո-հունգարական բանակների  միջև Գալիացիայում  և  Լեհաստանում 1914 թվականի օգոստոսի 5 (18)-ից մինչև սեպտեմբերի 8 (21)-ը: Երկու  կողմից  մասնակցում էր  2 մլն և 5 հազար  թնդանոթ: Ռուս  հրամանատարությունը  սխալներ  թույլ  տվեց,  որը  հանգեցրեց նշանակալի կորուստների՝ 230  հազար մարդ և  94 թնդանոթ: Օպերացիան  այդպես  չհասավ  իր նպատակին  (թշնամու  շրջապատումը), ռուսական  զորքերը Գ.ճ-ում  մեծ  հաղթանակ տարան: Ավստրո- Հունգարիան տվեց  մեծ  կորուստներ 325 հազար մարդ այդ  թվում նաև 100  հազար  գերի և  400  հրանոթ: Ռուսական զորքերը գրավեցին Գալիցան և  ավստրալական Լեհաստանի մի մասը՝ սպառնալով ներխուժել  Հունգարիա և  Սիլեզիա: Ավստրո- Հունգարիան  երկար  ժամանակ  կորցրեց  իր  մարտունակությունը, և Գերմանիան  հարկադրված  խոշոր  ուժեր  առանձնացրեց  օգնելու թուլացած դաշնակցին: Վարշավա-Իվանգորոդյան.Լոձի և  Սարիղամիշի օպերացիաները: Սկզբնական  շրջանում  ռուսական  բանակները  հաջողություն տարան ,  բայց   վերջում  ծանր  պարտություն կրեցին:

1915-ի պատերազմաշրջան

1915 թ-ին ռուսական զորքերի հարձակումը ծանր կացության մատնեց Ավստրո-Հունգարիային: Դաշնակցին օգնելու համար Գերմանիան լայնածավալ հարձակում սկսեց և գրավեց լեհ-լիտվական հողերը: Թեև ռուսները 300 հզ. զոհ տվեցին, սակայն Ռուսաստանը դիմակայեց թշնամուն: 1915 թ-ին Բալկանյան ճակատում Իտալիան, որ անցել էր Անտանտի կողմը, չկարողացավ առավելության հասնել Ավստրո-Հունգարիայի նկատմամբ. վերջինս նվաճեց Չեռնոգորիան և Ալբանիան: Բուլղարիան պարտության մատնեց Սերբիային: 1915 թ-ի ապրիլի 22-ին Արևմտաեվրոպական ճակատում՝ Իպր քաղաքի մերձակայքում, գերմանացիներն առաջին անգամ օգտագործեցին քիմիական զենք (թունավորվեց 15 հզ. մարդ): 1915 թ-ի մայիսին ռուսները հայ կամավորական ջոկատների աջակցությամբ գրավեցին Վանը: Սակայն հուլիսին ռուսական բանակը ժամանակավորապես թողեց հայկական տարածքները, որը ճակատագրական եղավ արևմտահայության համար:

1916-ի պատերազմաշրջան

Գերմանիան փետրվարի   21-ին  խոշոր  հարձակում  ձեռնարկեց Վերդենի  Գեներալ Ա.Ա.Բրուսիլովի  հարձակումը  Հարավ-Արևմտյան   ռազմաճակատում գերմանցիներին  ստիպեց  դադարեցնել  ռազմական գործողությունները  Վերդերի մոտ: Ավստրո-Հունգարական  բանակը ամբողջովին  ջաջախվեց ՝  տալով  ավելի  քան  1 մլն սպանված ու  վիրավոր , 400 հազար գերի: Կովկասյան  ռազմաճակատում  Ռուսական  զորքերը  գրավեցին  Էրզրումը, Երզնկան, Մամախաթունը, Տրապիզոնը և  Բիթլիսը: Կռվող  կողմերի  ուժասպառությունը և  հասունացող  հեղափոխական ճգնաժամը (հատկապես  Ռուսասատանում), Գերմանիային և  Ռուսաստանին  ստիպեցին  անջատ  հաշտություն  կնքելու  ուղիներ  փնտրել:

1917-ի պատերազմաշրջան

1917 թվականի սկզբին քաղաքական ճգնաժամը Ռուսաստանում հասավ գագաթնակետին: Փետրվարյան հեղափոխության հետևանքով ստեղծվեց Ժամանակավոր կառավարություն, որն ապրիլին իր դաշնակիցներին հավաստիացրեց պատերազմը մինչև հաղթական ավարտ շարունակելու մտադրության մասին: 1917 թ-ին Արևմտյան ճակատում Անտանտն անհաջողություններ կրեց, ձախողվեց նաև ռուսական բանակի հունիսյան հարձակումը: Էլ ավելի խորացող ճգնաժամի պայմաններում 1917 թ-ի հոկտեմբերի 25-ին: Պետրոգրադում կատարվեց զինված հեղաշրջում, և իշխանության անցած բոլշևիկյան կուսակցությունն առաջարկեց համընդհանուր հաշտության պայմանագիր կնքել, դուրս եկավ Անտանտից և Գերմանիայի ու նրա դաշնակիցների հետ 1918 թ-ի մարտի 3-ին Բրեստ-Լիտովսկում կնքեց հաշտության պայմանագիր: Խորհրդային Ռուսաստանը Գերմանիային էր զիջում Բելոռուսիայի մի մասն ու մերձբալթյան երկրները: Ֆինլանդիան և Ուկրաինան ճանաչվում էին անկախ երկրներ: Թուրքիային էին անցնում Կարսը, Արդահանը և Բաթումը: Պայմանագիրն աղետալի հետևանքներ ունեցավ հայ ժողովրդի համար, որը միայնակ մնաց թուրքական բանակի դեմ (ռուսական զորքերը լքեցին Արևմտյան Հայաստանը):

1918-ի պատերազմաշրջան

1918 թ-ի մարտ-հունիսին Արևմտաեվրոպական ռազմաճակատում գերմանական զորքերն անցան հարձակման և մեծ կորուստների գնով հասան Մառն գետի շրջանը Բայց դա Գերմանիայի վերջին հաջողությունն էր: Օգոստոսին Անտանտի զորքերը ծանր պարտության մատնեցին գերմանական բանակին: Սեպտեմբերի 26-ին անգլո-ֆրանսիական ու ամերիկյան զորքերն անցան ընդհանուր հարձակման և գերմանական բանակներին ստիպեցին հեռանալ Ֆրանսիայի տարածքից: Սեպտեմբերի 29-ին անձնատուր եղավ Բուլղարիան, հոկտեմբերի 30-ին՝ Մուդրոսի զինադադարով՝ Թուրքիան, նոյեմբերի 3-ին՝ Ավստրո-Հունգարիան: Նոյեմբերի 11-ին Կոմպիենի զինադադարով Գերմանիան անձնատուր եղավ. ավարտվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, որը տևեց 4 տարի 3 ամիս և 10 օր: Սպանվեց մոտ 10 մլն, վիրավորվեց և հաշմանդամ դարձավ 20 մլն մարդ: Վնասը միջին հաշվով կազմեց գլխավոր մասնակից երկրների ազգային հարստության 1/3-ը: Պատերազմի հասցրած վնասներն ու հետևանքները քննվեցին 1919–22 թթ-ի ընթացքում, երբ Վերսալում և Վաշինգտոնում կնքվեցին ամփոփիչ պայմանագրեր:

Հետաքրքիր փաստեր առաջին աշխարհամարտի մասին

1)Աշխարհամարտի ժամանակ Ավստրիայում ծնված գերմանացի մի զինվոր, ով քաջության համար «Երկաթե խաչ» շքանշան էր ստացել, մանանեխային գազային հարձակման արդյունքում ժամանակավոր կուրացել էր ու հոսպիտալացվել Փեսուոքում։ Հոսպիտալում, տեղեկանալով գերմանացիների պարտության մասին, նա ցնցում է տանում, որի արդյունքում նրա կուրությունն ավելի երկար է տևում։ Պատերազմի այսպիսի ավարտի դառնությունը նրա մոտ կազմավորում է իր գաղափարախոսությունն ու ստիպում նրան աշխարհն ընկղմել մարդկության պատմության ամենաաղետալի պատերազմներից մեկի մեջ։ Իսկ այդ զինվորը Ադոլֆ Հիտլերն էր։

2) Առաջին աշխարհամարտի տարիներին թուրքերը մոտ 1.5 միլիոն հայերի կոտորեցին, իսկ ավելի ուշ գրեթե մեկ միլիոն հույների։ Այս սառնասիրտ ցեղասպանությունը հետագայում գրավեց Հիտլերի ուշադրությունն ու սերմեր ցանեց ավելի ուշ Հոլոքոստի իրականացման համար։

3) 30 տարբեր երկրներից ավելի քան 65 միլիոն տղամարդիկ են մասնակցել Առաջին աշխարհամարտին։ Պատերազմը յուրաքանչյուր օր առնվազն 6,000 մարդու կյանք է խլել։ Հաշվարկվում է, որ մոտավորապես 10 միլիոն մարդ է զոհվել Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում։

4)   Գոյություն ունեին այսպես կոչված «ընկերական գումարտակներ», որոնք ներառում էին դպրոցականների, երկաթուղու աշխատակիցների և ֆուտբոլիստների առանձին գումարտակներ։

5) Բրիտանական զորքը 870,000 ձիեր ուներ պատերազմի դաշտում։ Սպանված ձիերին հալեցնում էին ճարպի համար, որը հետագայում օգտագործվում էր պայթուցիկների ստեղծման մեջ։

6)  Ի սկզբանե գազային հարձակումներից միակ պաշտպանությունը զինվորի՝ սեփական մեզի մեջ թաթախված գործվածքն էր։ Առաջին պրակտիկ գազային դիմակը ստեղծվել է բրիտանացի սպա Էդվարդ Հարիսոնի կողմից, որը հազարավոր կյանքեր է փրկել։

7) Առաջին աշխարհամարտն էր, որ հանգեցրեց Սովետական Միության ստեղծմանը։ Դա աշխարհի առաջին կոմունիստական պետությունն էր, որն աշխարհի հետագա պատմությանը բոլորվին նոր ընթացք տվեց։ Պատմաբանների պնդմամբ՝ սա Առաջին աշխարհամարտի կարևորագույն ազդեցություններից մեկն էր։

8) Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ Ֆրանսիան և ոչ թե Գերմանիան է առաջին անգամ օգտագործել գազը թշնամու դեմ պայքարելու նպատակով։ 1914թ․ի օգոստոսին առաջին անգամ նրանք գերմանացիների դեմ օգտագործեցին արցունքաբեր գազը։ 1915թ․ի հունվարին Գերմանիան առաջին անգամ օգտագործեց այն ռուսների դեմ, սակայն գազը սառը օդում ջրի վերածվեց։ 1915թ․ի ապրիլին գերմանացիներն առաջին անգամ  օգտագործեցին արդեն քլորի թունավոր գազը։

9) Պատերազմի ողջ ընթացքում ամենամարտունակ զինվորը գերմանացի օդաչու կապիտան Վոն Ռիխտոֆենն էր, ով թշնամու 80 ինքնաթիռներ  է վնասազերծել։ Իսկ դաշնակիցների ամենամարտունակ օդաչուն Ֆրանսիս Ռենե Ֆոնկն է, ով իր հերթին թշնամական 75 ինքնաթիռ է ոչնչացրել։

10) Առաջին աշխարհամարտի տարիներին շներն օգտագործվում էին որպես բանբերներ ու իրենց մարմիններին փակցրած գրությունները ռազմադաշտ տանում։

11) Գերմանացիներն առաջինն էին, որ կրակ արձակող զենք են օգտագրծել, որոնք կարող էին մինչև 40 մետր հեռավորության վրա գտնվող ռազմական ինքնաթիռներ հրկիզել։

12) Առաջին աշխարհամարտին մասնակցած հայտնի մարդկանցից են Վինի Թուխի հեղինակ Ալան Ալեքսանդր Միլին, «Մատանիների տիրակալը» գրքի հեղինակ Թոլքինը, քանդակագործ Հենրի Մուրն ու դերասան Բեսիլ Ռաթբոնը և այլոք։

13) «Բարև աղջիկները», ինչպես ամերիկացի զինվորներն էին նրանց կոչում, ամերիկացի կանայք էին, ովքեր Եվրոպայում ամերիկյան զորքերի համար ծառայում էին որպես հեռախոսակապի օպերատորներ։ Կանայք վարժ տիրապետում էին ֆրանսերենին ու անգլերենին և սովորեցված էին «American Telephone and Telegraph» ընկերության կողմից։ 1979թ․ին ամերիկյան բանակը վերջապես պատերազմի շքանշան ու վետերանների կոչում տվեց «Բարև աղջիկների» դեռևս ողջ մնացած անդամներին։

14) 1914թ.ին մարտերի ժամանակ ոչ մի զինվոր մետաղից սաղավարտ չէր կրում։ Ֆրանսիացիներն առաջինն էին, որ սկսեցին օգտագործել դրանք 1915թ․-ին։ 1916թ․ին, երբ ապագա վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը մարտադաշտում էր, նա հենց ֆրանսիական սաղավարտ էր կրում։

Վերջաբան

Շատերը, Առաջին աշխարհամարտ լսելով, միանգամից Երկրորդ աշխարհամարտն են պատկերացնում, նացիստական Գերմանիան ու Հոլոքոստը։ Իրականում քչերն են պատկերացնում այն ահռելի ու նշանակալի ազդեցությունը, որն Առաջին աշխարհամարտն ունեցել է մարդկության պատմության հետագա զարգացման վրա։ Երկրոդ աշխարհամարտը իր հետքերն է թողել և՛ տնտեսական և՛ սոցիալական առումով: Պատերազմն ընդգրկել  էր երկրագնդի  բկաչության  ¾-ը: Պատերազմող  պետություների  ուղղակի  ծախսերը  կազմեցին 208 միլիարդ դոլար: Ինչպես  նշեցի    պատերազմի  գլխավոր  նպատակը աշխարհի վերաբաժանումն էր:

Պատերազմը իհարկե ազդել է նաև հայերի վրա: Առաջին աշխարհամարտը ամենից զատ, պատմության մեջ մտավ խաղաղ բնակչության առաջին զանգվածային սպանություններով, որոնք հետագայում ստացան «ցեղասպանություն» սահմանումը: 1914 թվականի նոյեմբերին Օսմանյան կայսրությունը պատերազմի մեջ մտավ Գերմանիայի ու Ավստրո-Հունգարիայի կողմից: Երիտթուրքերը հասկացան, որ ռազմական ժամանակի պայմաններում կարելի է արագ եւ առանց աղմուկի լուծել «հայկական, ասորական եւ հունական» հարցերը: Ինչն էլ արվեց աներեւակայելի դաժանությամբ: Սակայն առանց աղմուկի չստացվեց` Օսմանյան Թուրքիայում հավատարմագրված դիվանագետները հեռագրեր էին հղում իրենց կառավարություններին կոտորածների մասին, որոնք էլ իրենց հերթին վրդովմունքն էին հայտնում եւ բողոքի նոտաներ էին ուղարկում երիտթուրքերի կառավարությանը: Սակայն արդեն ուշ էր: Մինչ 1916 թվականը «ոչ թուրքական» բնակչության զտումը գրեթե ավարտված էր: Իսկ ով ողջ էր մնացել, զոհ գնաց Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի բանակին, որը հայերի ու հույների ոսկորների վրա հիմնեց ժամանակակից Թուրքիան:

Հայաստանը պատերազմի արդյունքում ստացավ 700 հազար փախստականներ, հայրենի հողերը վերադարձնելու մշուշոտ հույսեր եւ դատավարություններ երիտթուրքերի հանդեպ: Սակայն, ինչպես միշտ, հայերը հայտնվեց ծայրահեղ անհաջող իրավիճակում: Սկսենք նրանից, որ Փարիզյան կոնֆերանսում Հայաստանը չգիտես ինչու մեկ պատվիրակության փոխարեն ներկայացված էր երկու պատվիրակություններով, որոնք այդպես էլ չկարողացան միասնական տեսակետ մշակել: Հայկական պատվիրակությունների պահանջները, որոնք, ի դեպ, միանգամայն օրինական էին, ուղղակի անտեսվեցին Արեւելյան Հայաստանի իբր «ռուսամետ, իսկ այժմ էլ «սովետամետ» լիենլու պատճառով: Հաղթանակած երկրները այլ հարցերով էին զբաղված, նրանք լուծում էին փլուզված կայսրությունների տարածքներում իրենց պետությունների նոր սահմանների հարցը: Հայաստանի վրա ուշադրություն դարձրած միակ երկիրը ԱՄՆ-ն էր:

Աղբյուրներ՝

http://hy.wikipedia.org/

http://armlur.am/

http://blognews.am/

http://www.encyclopedia.am/

http://www.panarmenian.net/

Հայկական հանրագիտարան

Թարգմանություն

Երազներ

(թարգմանություն)

Երբեմն մտածե՞լ եք ինչու ենք մենք երազներ տեսնում: Ինչպե՞ս կարող ենք բացատրել մեր երազների իմաստը: Կարո՞ղ եք հիշել այն պահը, երբ արթնացաք աներևակայելի, սարսափելի կամ տարօրինակ երազից: Երևի դուք վախեցած էիք և ցանկանում էիք շուտ միացնել լույսը, կամ երազն այնքան լավն էր, որ ցանկանում էիք ավելի երկար մնալ դրա մեջ: Հավանաբար, դուք մոռացել էք երազի մեծ մասը դեռ նախաճաշից առաջ: Բայց արդյո՞ք երազները միայն երազներ են, թե՞ փորձում են մեզ ինչ-որ բան հասկացնել:

Երազները գուշակո՞ւմ են ապագան:

Հարյուրավոր տարիներ մարդիկ կարծում էին, որ աստվածները կամ հոգիները կապ են հաստատում մեզ հետ մեր երազների միջոցով: Նույնիսկ այսօր, շատ մարդիկ կարող են հիշել, թե ինչպես են երազում տեսել ինչ-որ միջոցառում, վայր կամ մարդու, և ավելի ուշ՝ երազն իրականություն է դարձել: Բայց դա, հավանաբար, զուգադիպություն է, երբ երազում կատարվող գործողությանը հաջորդում է դրան շատ նման մի գործողություն իրական կյանքում, հատկապես, երբ դա այնպիսի բան է, որ հաճախ է պատահում առօրյա կյանքում: Մարդկանց մեծ մասը 10 տարեկանից հետո ամեն գիշեր 4-6 երազ է տեսնում, այսինքն՝ 2000 երազ՝ մեկ տարվա ընթացքում: Այնպես որ, որբ նրանք հասնում են 80 տարեկան հասակի, հավանաբար 140000 երազ են տեսել: Նույնիսկ, եթե մենք մոռանանք մեր տեսած երազների 95-99 տոկոսը, մենք միևնույն է կհիշենք դրանցից մի քանի հազարը:

Արդյո՞ք երազներն ուղղակի վերամշակված մտքեր են:

18-19րդ դարերում երազների մասին 2 գաղափար հայտնի դարձավ: Մեկն այն մասին էր, որ այն, ինչ տեսնում ենք մեր երազներում, մեր ինքնագիտակցությունը թաքցնում է մեզնից: Իսկ հակառակ միտքն ասում էր, որ, երբ մենք քնած ենք, մեր ուղեղը համակարգում է օրվա հիշողություններն ու իրադարձությունները: Երազներն ուղղակի պատահական մտքերի հավաքածու են, բայց, երբ մենք արթնանում ենք, փորձում ենք դրանք պատմություն դարձնել:

Երազները ուղերձնե՞ր են մեր ուղեղի կողմից:

Բայց գուցե երազների մասին ճշմարտությունը այս 2 գաղափարների միաձուլումն է: Երազները կարող են ստեղծված լինել օրվա մտածմունքներից, սակայն դրանք երազներում են հայտնվում հատկանշական նշանակությամբ: Երբ մենք արթուն ենք, հիմնականում բառերով ենք մտածում, ասես խոսում ենք ինքներս մեր հետ: Բայց, երբ մենք քնած ենք, մեր ուղեղի այն հատվածը, որը կառավարում է  լեզուն, ավելի քիչ ակտիվ է դառնում, երբ զգացմունքները կառավարող հատվածը ավելի ակտիվանում է: Երևի մենք մեր մտքերը զգում ենք, որպես զգացմունքներ և նշաններ՝ ուղիղ իմաստով բառերի փոխարեն:

Այսպիսով եթե դուք կարողանում եք հասկանալ ձեր երազների նշանները, դուք պատուհան ունեք դեպի ձեր ենթագիտակցությունը: Հասարակ երազները, ինչպես թռչել կարողանալը, ընկնելը կամ հասարակական վայրում մերկ լինելը, հավանաբար շատ մարդկանց համար նման նշանակություն ունեն: Բայց դրանց ճշգրիտ նշանակությունը հասկանալու համար, պետք է կապել դրանք առօրյա կյանքի գործողությունների և զգացմունքների հետ:

Ինչպե՞ս կարող եք հասկանալ հաղորդագրությունները:

Օգտակար տարբերակ է երազների օրագիր պահելը: Արթնանալուց միանգամից հետո, գրեք այն ինչ հիշում եք ձեր երազից:Հեռախոսի կամ համակարգիչի փոխարեն օգտվեք թղթից և գրիչից, քանի որ լույսը կարող է ձեզ ավելի արթնացնել, ինչի պատճառով երազն ավելի արագ կմոռանաք: Ամեն ինչ արագ արեք, չէ՞ որ հիշողությունները հաշված վայրկյաններ հետո կանհետանան: Երբեմն դուք կգրեք առանց նույնիսկ աչքերը բավական բացելու, և արդյունքը անընթեռնելի կլինի, կամ իմաստ չի ունենա:

Հիմա դուք կարող եք կապել ձեր երազները առօրյա կյանքի գործողությունների և զգացմունքների հետ: Մտածեք այն մարդկանց և տեղերի մասին, որոնք երազում եք տեսել, քանի որ դրանք նույնպես կարող են նշանակություն ունենալ: Ի՞նչ էիք զգում երազում: Այն երազը, արտեղ մերկ էիք հասարակական վայրում, կարող է նշանակել, որ դուք անհանգստանում եք ինչ-որ բանի համար, որ պետք է անել, կամ դուք ինքնավստահ չեք որոշ իրավիճակներում, կամ որոշ մարդկանց հետ:

Կարո՞ղ եք դուք կառավարել ձեր երազները:

Որոշ մարդիկ կարծում են, որ երազները գրելը կարող է բացել միտքը դեպի գիտակցված երազատեսություն: Գիտակցված երազներում դուք գիտեք, որ երազ եք տեսնում և կարող եք փոխել երազի սյուժեն: Երազների նշանակությունը պարզելու փոխարեն դուք կստեղծեք դրանք: Դա շատ զվարճալի կարող է լինել, սակայն դուք երեվի կուզեք շարունակել երազներ տեսնել, որոնք ձեր ինքնագիտակցությանը թույլ են տալիս ձեզ ուղերձներ ուղարկել:

Աղբյուր https://learnenglishteens.britishcouncil.org/study-break/graded-reading/dreams-level-2